ขุททกนิกายภาค ๑
เอกนิบาต
๑๔. อสัมปทานวรรค
จันทาภชาดก
ว่าด้วยผู้เข้าถึงอาภัสสรพรหม
พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร ทรงปรารภการพยากรณ์ปัญหาของพระเถระเจ้านั้นแล ที่ประตูสังกัสนคร ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้.
ในอดีตกาลครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในพระนครพาราณสี พระโพธิสัตว์กำลังจะมรณภาพ ณ ชายป่า ถูกพวกอันเตวาสิกซักถาม กล่าวว่า จนฺทาภํ สุริยาภํ แสงจันทน์ แสงอาทิตย์ดังนี้ แล้วเกิดในอาภัสสรพรหม พวกดาบสไม่เชื่ออันเตวาสิกผู้ใหญ่ พระโพธิสัตว์มาสถิตในอากาศกล่าวคาถานี้ ความว่า :
"ผู้ใดในโลกนี้หยั่งได้ด้วยปรีชา ซึ่งแสงจันทน์ และแสงอาทิตย์
ผู้นั้นย่อมเข้าถึงอาภัสรพรหมได้ ด้วยฌานอันหาวิตกมิได้" ดังนี้.
บรรดาบาทพระคาถาเหล่านั้น พระโพธิสัตว์แสดงโอทาตกสิณ ด้วยบทว่า จนฺทาภํ แสดง ปีตกสิณ ด้วยบทว่า สุริยาภํ.บุคคลใดในสัตว์โลกนี้ หยั่งได้ด้วยปัญญาซึ่งกสิณทั้งสองอย่างนี้ คือกระทำให้เป็นอารมณ์ ส่งใจไป หรือตั้งใจไว้ได้ในกสิณทั้งสองอย่างนั้น อีกนัยหนึ่งก็คือ
แสงจันทน์ และแสงอาทิตย์แผ่ไปสู่ที่มีประมาณเท่าใด ให้เจริญปฏิภาคกสิณในที่มีประมาณเท่านั้น แล้วกระทำปฏิภาคกสิณนั้นให้เป็นอารมณ์ ยังฌานให้เกิดได้ ก็ย่อมชื่อว่า หยั่งลงสู่แสงทั้งสองนั้นได้ด้วยปัญญา เพราะเหตุนั้น บุคคลนั้นย่อมเข้าถึงอาภัสรพรหมโลก ได้ด้วยฌานที่สองที่ตนได้แล้ว เพราะกระทำอย่างนั้น.
พระโพธิสัตว์ให้พวกดาบสรู้แจ้งด้วยประการฉะนี้แล้ว กล่าวสรรเสริญคุณของอันเตวาสิกผู้ใหญ่ กลับไปยังพรหมโลกทันที
พระศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ทรงประชุมชาดกว่า
อันเตวาสิกผู้ใหญ่ในครั้งนั้น ได้มาเป็นสารีบุตร
ส่วนท้าวมหาพรหม ได้มาเป็นเราตถาคต ฉะนี้แล.
จบ จันทาภชาดก