๖๕. อนภิรติชาดก เปรียบหญิงเหมือนของ ๕ อย่าง

พระบรมศาสดาเมื่อประทับอยู่ ณ พระวิหาร ชื่อว่า เชตวัน ทรงปรารภอุบาสกผู้มีเรื่องอย่างนั้นแหละ (ดูเรื่อง ๖๔. ทุรานชาดก ภาวะของหญิงรู้ยาก) ตรัสพระธรรมเทศนานี้ ดังนี้.

ก็เมื่ออุบาสกนั้น คอยเฝ้าจับตาดูอยู่ ก็รู้ความที่หญิงผู้เป็นภรรยานั้น มีความประพฤติชั่ว จึงมีจิตเดือดดาล และเพราะ เหตุที่ตนเป็นผู้มีจิตกังวลขุ่นมัว จึงไม่ได้ไปสู่ที่บำรุงพระศาสดา เสีย ๗ - ๘ วัน ครั้นวันหนึ่งเขาไปวิหาร ถวายบังคมพระตถาคตเจ้า นั่งเรียบร้อยแล้ว เมื่อพระศาสดาตรัสว่า เพราะเหตุไร จึงไม่มา เสีย ๗ - ๘ วัน จึงกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ภรรยาของข้าพระองค์ เป็นหญิงมีความประพฤติชั่ว เพราะเหตุที่ข้าพระองค์ มีจิตขุ่นหมองในเรื่องชั่ว ๆ ของนาง จึงมิได้มาเฝ้า พระเจ้าข้า

พระศาสดาตรัสว่า ดูก่อนอุบาสก บุรุษต้องไม่ทำความขุ่นเคืองในหญิงทั้งหลายว่า หญิงเหล่านี้ ประพฤติอนาจาร พึงวางตนเป็นกลางอย่างเดียว แม้ในกาลก่อน บัณฑิตทั้งหลายก็บอกท่านแล้ว แต่ท่านกำหนดเหตุนั้นไม่ได้ เพราะภพอื่นปกปิดไว้ อุบาสกกราบทูลอาราธนา จึงทรงนำเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้ :

ในอดีตกาล ครั้งพระเจ้าพรหมทัตเสวยราชสมบัติอยู่ในกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์ได้เป็นอาจารย์ทิศาปาโมกข์ โดยนัยก่อน นั่นแล ครั้งนั้นศิษย์ของท่านก็ได้เห็นโทษของภรรยาแล้ว ไม่มาหาเสีย ๒ - ๓ วัน เพราะความเป็นผู้มีจิตขุ่นหมอง วันหนึ่ง ถูกอาจารย์ถาม ก็แจ้งเหตุนั้นให้ทราบ ครั้นแล้วอาจารย์ของเขาจึงกล่าวว่า พ่อเอ๋ย ขึ้นชื่อว่าหญิง เป็นของทั่วไปแก่คนทั้งปวง บัณฑิตทั้งหลายจะไม่ทำความขุ่นเคืองในหญิงเหล่านั้นเลย ว่า หญิงเหล่านี้เป็นคนทุศีล มีแต่บาปธรรมแล้วกล่าวคาถานี้ โดย มุ่งให้เป็นคำสอน ความว่า :

"ขึ้นชื่อว่า หญิงทั้งหลายในโลก มีอุปมาเหมือน

แม่น้ำ หนทาง โรงน้ำดื่ม ที่ประชุม และบ่อน้ำ

บัณฑิตทั้งหลาย ย่อมไม่ถือโกรธหญิงเหล่านั้น." ดังนี้

พระโพธิสัตว์ให้โอวาทแก่ศิษย์อย่างนี้ เขาฟังโอวาท นั้นแล้ว จึงวางใจเป็นกลางได้ แม้ภรรยาของเขา ก็คิดว่า ได้ยินว่า อาจารย์รู้เรื่องของเราแล้ว ตั้งแต่บัดนั้น ก็ไม่ทำกรรมอันลามกอีก.

พระศาสดาทรงนำพระธรรมเทศนานี้มาแล้ว ตรัสประกาศ สัจจะทั้งหลาย เมื่อจบสัจจะอุบาสกก็ดำรงอยู่ในโสดาปัตติผล แม้พระศาสดาก็ทรงประชุมชาดกว่า

คู่ผัวเมียในครั้งนั้น ได้มาเป็นคู่เมียผัวในครั้งนี้

ส่วนพราหมณ์ผู้เป็นอาจารย์ ได้มาเป็นเราตถาคต ฉะนี้แล.

จบ อนภิรติชาดก